فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران به منظور پاسداری از میراث فرهنگ و هنر اسلامی و ملی تشکیل شده است. از این رو ارتقاء این فرهنگ و اشاعه این میراث را اولین و مهمترین هدف خود دانسته و همواره کوشیده تا امکان بروز و ظهور خلاقیتها و ابداعات هنرمندان را در زمینه های مختلف و گرايش‌هاي گوناگون هنری فراهم آورد . یکی از راههای تحقق این هدف ، نمایش نوآوریهای هنرمندان و ایجاد فرصت، فضا و زمینه ای جهت تعامل و تبادل تجربیات هنرمندان است که نیازمند سیاستگزاری ، برنامه ریزی و بکارگیری مهارتهایی است تا با ایجاد وحدت رویه ، کاهش تشریفات اداری و نهادینه شدن فعالیتها بصورت یکدست و همگون و در راستای هم این امکان فراهم گردد. جهت نیل به اهداف مذکور در اساسنامه فرهنگستان هنر و برای تمرکز امور نمایشگاهی و مراسم بزرگداشتها و سایر فعالیتهای هنری و فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه 568 مورخ 27/7/82 تأسیس مؤسسه فرهنگی هنری صبا را مورد بررسی قرارداد.

این مؤسسه از آغاز كار خود با هدف بالا بردن سطح عمومی فرهنگ و به خصوص ارتقای رتبه بندی گالری‌هاي هنري شروع به فعالیت کرد و امروز با گذشت بيش از يك دهه از راه اندازی این مجموعه بخش قابل توجهی از اهداف از پیش تعیین شده تحقق یافته است.

ساختمان صبا در سال 1315 با کاربری مسکونی بنا گرديده و در سال 1381 با تغییر کاربری مرمت شده است. این ساختمان دارای یک حوضخانه، یک سالن کنفرانس و یک کلاس آموزشی در طبقه زیرزمین و نیز دارای تالار آیینه و دو نگارخانه در طبقه اول و دوم است. نگارخانه خیال نیز در محوطه مرکز فرهنگی- هنری صبا واقع شده است. مجموعه كنوني با الحاق ساختمان جديد با عمارت قديمي شكل گرفته است. احداث این نگارخانه که كليه مراحل طراحی و معماري آن توسط رياست وقت فرهنگستان هنر انجام پذيرفته است، از شهریور 1381 آغاز شد و در مهر ماه 1382 به پایان رسید. با گسترش فعالیتهای مؤسسه و برپایی نمایشگاهها و دوسالانه‌های بین‌المللی و بالطبع نیاز شدید به توسعه فضا و به دنبال کمبود جا که مشکلات و موانعی برای اجرای بهتر و کیفی‌تر برنامه‌های متمرکز ایجاد می‌کرد پس از مذاكره با شهرداري منطقه 6 و مساعدت شهردار تهران 4 طبقه جنب مؤسسه به این مجموعه اختصاص یافته و فضاهای نمایشگاهی آن افزوده شد. این 4 طبقه پس از فضاسازی نمایشگاهی که طراحی و معماری آن توسط ریاست وقت فرهنگستان هنر انجام گرفت، در سال 1383 به مجموعه الحاق شد که 3 طبقه آن شامل گالری‌های خیال، خیال شرقی و نگارخانه ملی و نگارخانه آیینه است که بخشی از نگارخانه آیینه به سینما تک اختصاص یافته و اکثر برنامه‌های کلاسهای آموزشی، نشستهای پژوهشی و نقد و بررسی آثار نمایشگاهها در آن برگزار می‌شود. طبقه چهارم نیز هم‌ اکنون محل کتابخانه فرهنگستان هنر است که یکی از بزرگترین کتابخانه‌های تخصصی هنری ایران در حال حاضر به شمار می‌رود.

این مجموعه با 6 نگارخانه صبا (1) و (2) با 800 متر مربع، نگارخانه خیال با 1300مترمربع، نگارخانه آینه با 1000 مترمربع، نگارخانه خیال شرقی 1600متر مربع، نگارخانه ملی ایران با 1600 متر مربع، نگارخانه خيال نو با 72/70 مترمربع به همراه سینماتک با ظرفیت 80 نفر و دوسالن کنفرانس با ظرفیت 40 نفر یکی از مهم ترین و بزرگترین مراکز فرهنگی – هنری خاورمیانه محسوب می شود.


مؤسسه فرهنگی هنری صبا در سال 1381 به عنوان یکی از کانون‌های حفظ، اشاعه و ارائه فرهنگ و هنر ملی ایران و مرکز گفتگو، تعامل و تبادل نظر هنرمندان کشورمان با مدیریت، ساماندهی و اجرای رخدادهای هنری ایران و جهان اسلام، برگزاری دوسالانه‌های بین‌المللی و ملی هنرهای تجسمی، جشنواره‌های هنری، نمایشگاهها، همایش‌ها و نشست‌های تخصصی و پژوهشی هنر ... و راه‌اندازی بزرگترین بانک جامع اطلاعاتی هنر ایران با عضویت دهها هزار هنرمند در حوزه‌های مختلف و همچنین در عرصه اقتصاد هنر و خرید و فروش آثار هنری، انتشار نشریات ادواري در مناسبتهای فرهنگی هنری راه‌اندازی شد.

گفتنی است هم اكنون آقاي کاوه خورابه ریاست مؤسسه فرهنگی هنری صبا را بر عهده دارد.